Omroep Gelderland zendt sinds augustus 2015 ieder jaar een reeks afleveringen van het geschiedenisprogramma Ridders van Gelre uit. Een verhaal over de Gebroeders van Lymborch en hun oom Johan Maelwael stond al heel lang op ons verlanglijstje. Ze zijn de eerste bij naam bekende schilders van Nederland en woonden aan het einde van de veertiende eeuw in Nijmegen. Daarna maakten ze hun grootste meesterwerken in Frankrijk en die zijn daar nog steeds in allerlei verschillende musea en kastelen te zien. Dat leek me een prachtig, visueel uitgangspunt voor een kleurrijke tv-serie. Een reisserie in de voetsporen van de eerste schilders van Nederland. Een dergelijk kunsthistorisch onderwerp dat zich voornamelijk in het buitenland afspeelt, is geen dagelijkse kost voor Omroep Gelderland. We moesten dan ook goed de connectie met onze provincie blijven maken in de verschillende afleveringen. Gelukkig is dat met de onmisbare hulp het Maelwael Van Lymborch Huis en de stichting Maelwael van Lymborch Studies in Nijmegen uitstekend gelukt. Bovendien maakten we in verschillende afleveringen korte scènes met de levende geschiedenisgroep Woud der Verwachting en kunstenaar Aebele Trijsburg. Zij lieten in historische scènes iets zien van het leven in middeleeuwse Gelre terwijl Johan Maelwael en de Gebroeders van Lymborch werkten in Frankrijk.
Pas in juni kregen we van de directie bij Omroep Gelderland groen licht voor de reeks van acht afleveringen en begon ik met grote snelheid het projectplan om te zetten in scenario’s en een tijdsschema voor de draaidagen. Daar zat haast bij, want we hadden in de eerste weken van september en oktober de opnames in Frankrijk gepland voordat de herfst roet in het eten zou gooien.
Het fijnste vind ik om in alle rust en stilte een verhaal te schrijven in een aantal overzichtelijke tv-scenario’s. Dat deed ik voornamelijk in de maand juli 2024. In de ochtend mailde en belde ik naar Frankrijk om te onderzoeken waar we opnames konden maken.
Dat moest natuurlijk in het Frans zodat ik mijn roestige kennis van die taal goed kon opfrissen. Steeds meer deuren in Frankrijk gingen voor ons open. Van een lokaal kasteelmuseum in het kleine stadje Dourdan tot het gerenommeerde Musée des Beaux-Arts in Dijon. Dat ging veel gemakkelijker dan ik had verwacht. In de middag werkte ik de tv-scenario’s uit. Toen die binnen vier weken voor het grootste deel in de steigers stonden en het idee in mijn hoofd ook op papier leek te werken, was dat een euforisch moment.
Een tv-serie moet natuurlijk vooral werken op het scherm en niet alleen maar op papier. Op maandag 2 september 2024 begonnen we aan de eerste draaidag in de Franse stad Bourges. Hier hebben de Nijmeegse Gebroeders van Lymborch lang gewoond en gewerkt in opdracht van de steenrijke en kunstminnende hertog Jean de Berry. We begonnen met een scène in het Frans, want Bas en ik besloten al lang geleden dat de Ridders alle interviews doen in de taal van het land waar ze te gast zijn.
De eerste draaidag was trouwens voor aflevering 5, want we nemen de scènes altijd dwars door elkaar op. In de middag wilde ik heel graag kijken in het huis dat op de plek staat waar de Gebroeders van Lymborch rond 1415 woonden. Die locatie is bekend, maar helaas kreeg ik vanuit Nederland geen contact met de eigenaar. We besloten met draaiende camera aan te bellen. Een vriendelijke man zei door de intercom dat we van harte welkom waren, maar wel pas over een uurtje. Dat gaf ons de gelegenheid om eerst te lunchen. Tijdens de pauze ging ik terug naar het huis en bekeek met de eigenaar de dubbele kelders onder de riante woning.
Die leken mij middeleeuws, maar dat kon ik niet met zekerheid zeggen. De eigenaar vond het geen enkel probleem als we opnames zouden maken in de kelders, maar hij kon daar zelf niet bij zijn. Hij had een vergadering en zou de achterdeur openlaten, zodat we zelf naar binnen konden. Zo gezegd, zo gedaan. Tijdens de opnames sluipen de Ridders het huis binnen en ontdekken ze de vermoedelijk middeleeuwse kelders waar de Gebroeders van Lymborch wellicht zelf hebben rondgelopen en hun materialen bewaarden. Als je zo’n cadeau krijgt tijdens de eerste opnamedag is dat een goed voorteken.
De achtdelige tv-serie Ridders van Gelre in de voetsporen van de eerste schilders van Nederland is in maart en april uitgezonden bij Omroep Gelderland. Terugkijken kan via Uitzending Gemist en YouTube. Omroep Max zendt de acht afleveringen vanaf dinsdagavond 3 juni iedere week uit om 18.30 uur op NPO2.
René Arendsen
