Willem van der Ham, Hoor, hoor, de dijk is dicht. De Zuiderzee in beeld, films en verhalen (Walburg Pers, Zutphen 2022).
Negentig jaar geleden werd de Zuiderzee afgesloten. Het was de grootste menselijke ingreep op watergebied ooit. Ook in de Gelderse vissersplaatsen Harderwijk en Elburg verdween de zilte lucht. Willem van der Ham schenkt in zijn boek Hoor, hoor, de dijk is dicht aandacht aan Nederlandse filmers die deze grote verandering van het Nederlandse landschap in beeld brachten. ‘Hoor, hoor, de dijk is dicht’ blijken zelfs de eerste gesproken woorden in een Nederlandse speelfilm (Terra Nova 1934). Dit boek is niet geschreven vanuit een Gelders perspectief, maar hoort zeker in deze nieuwsbrief thuis: het verdwijnen van de Zuiderzee is onmiskenbaar ook onderdeel van de Gelderse geschiedenis.
Jaap Ligthart, Vorst aan de grond? De veranderende financiële functie van het vorstelijk domein in de Nederlanden (1356-1473) (Uitgeverij Verloren, Hilversum 2022).
Ligthart laat zien hoe de wijze waarop de vorsten hun uitgaven financierden enorm veranderde: van primaire afhankelijkheid van hun domeinen met inkomsten uit o.a. molens en tollen, naar een systeem van belastingen en leningen. Arnold van Gelre, hertog van Gelre en graaf van Zutphen van 1423-1473, is één van de vier vorsten wiens financiële huishouding en daarmee verbonden politieke onderhandelingen centraal staat.
Eddie van Roon, Een vaderland met vele gezichten. Nederland in de roerige jaren 1830-1831 (Uitgeverij Verloren, Hilversum 2022).
Een vaderland met vele gezichten gaat over de politieke ontwikkelingen en langdurige mobilisatie van tienduizenden militairen tijdens de jaren 1830-1831 van de Belgische Afscheiding van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. In het verleden stond vaak centraal dat het conflict voor een opleving van vaderlandsliefde zorgde aan de Nederlandse kant van de zich vormende grens, maar Eddie van Roon laat zien dit sentiment niet in alle lagen van de bevolking even sterk leefde. Hij richt de schijnwerper op meer ‘eenvoudige’ mannen en vrouwen die tot nu toe buiten beeld bleven. Ook Gelderse regio’s komen aan bod, bijvoorbeeld in hoofdstuk 5, waarin collectieve dienstplichtontduiking in katholieke grensregio’s centraal staat.
Quiten Lange, De allermooiste kastelen van Nederland (ANWB, 2021).
Een wandelgids met wandelingen rondom wat volgens de ANWB de vijftig ‘allermooiste kastelen van Nederland’ zijn. Twaalf van die kastelen liggen in Gelderland. Twee daarvan, Doorwerth en Huis Bergh, hebben het zelfs tot de top vijf geschopt. In 2021 kwam een themanummer uit dat door de redactie van deze nieuwsbrief over het hoofd was gezien, maar vanwege de bijdragen over Gelderse geschiedenis alsnog een vermelding waard is.
Bulletin KNOB (van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond), Vol. 120 Nr. 4, had als thema ‘Buitenplaatsen’. De bijdragen van Elyze Storms-Smeets en Paul Thissen richten zich in het bijzonder op zogenoemde ‘buitenplaatslandschappen’ in Gelderland.
De bijdrage van Elyze Storms-Smeets, ‘De sociale geografie van het buitenplaatslandschap Gelders Arcadië’, gaat over de landgoederen en buitenplaatsen op de Veluwezoom rond Arnhem, die gezamenlijk het buitenplaatslandschap Gelders Arcadië genoemd worden. In dit landschap liggen onder andere Rosendael, Middachten, Sonsbeek en Doorwerth. De auteur onderzocht de motivatie voor de ontwikkeling van deze kastelen, landhuizen en landgoederen door de uiteenlopende soorten eigenaren (van middeleeuwse landsheren tot kunstenaars) van de middeleeuwen tot en met de twintigste eeuw.
Paul Thissen, richt zich in ‘Buitenplaatslandschappen in Gelderland. Interventies van overheden in verleden en heden’ op de overheidsbemoeienis met de instandhouding van historische kastelen, buitenplaatsen en landgoederen in Gelderland. Hij bespreekt o.a. welke overheden betrokken waren (bijv. nationale wet- en regelgeving, provinciale bemoeienis en lokale interventies) en wat de achtergrond van deze bemoeienis was.
De bijdragen zijn hier te raadplegen. https://bulletin.knob.nl/index.php/knob/article/view/730
