VR film HanzeGoed in première dankzij Hanzejaar 2023
Als grootschalige grensoverschrijdende samenwerking spreekt de Hanze nog steeds tot de verbeelding. Kooplieden en steden uit het gebied dat zich uitstrekte van de Noordzee tot het Baltisch gebied werkten onder de noemer Hanze in wisselende samenstellingen samen tussen de veertiende en zeventiende eeuw. Daarbij werd gelaveerd tussen politieke belangen, economische concurrentie en religieuze overtuigingen. Ook Gelderse kooplieden en steden maakten onderdeel uit van dit netwerk. De verhalen die hierover op te duiken zijn in archieven en objecten boven en onder de grond winnen de laatste jaren aan populariteit. 2023 werd daarom door Hanzestedenmarketing uitgeroepen tot Hanzejaar, en verschillende steden werkten samen om de verhalen over de Hanze een boost te geven in Gelderland en Overijssel. Er waren een heleboel producten en activiteiten die een economische en sociale impuls gaven in deze regio, en daarbij werd ook inhoudelijke kennis over de Hanze gedeeld en aangevuld.
Een goed voorbeeld is de VR (virtual reality) film HanzeGoed die afgelopen maand op 24 oktober 2024 in Zwolle in première ging. De film kon in 2024 geproduceerd worden dankzij subsidie in het kader van het Hanzejaar. Met een VR bril op stapt de kijker de wereld binnen van een koopman die zijn zojuist vanuit het Baltisch gebied in Kampen aangekomen waren veilig naar de grote jaarmarkt in Deventer probeert te brengen. Tijdens de jaarmarkt is het zaak om gunstige deals te sluiten en daarbij de risico’s op bedrog en verlies te minimaliseren. Daarbij krijg je als kijker inzicht in de manier waarop vertrouwen en samenwerking van essentieel belang waren voor het succes van deze middeleeuwse koopmansfamilie. En passant haakt de film daarmee aan bij hedendaagse vraagstukken. Tijdens de film loont het om het verhaal niet alleen recht vooruit te volgen, maar ook alle kanten op te draaien in je stoel. Beelden met acteurs op verschillende locaties in Overijsselse en Gelderse Hanzesteden vloeien over in animaties van de middeleeuwse omgeving.
De film duurt, net als de meeste VR-films, ca. 10 minuten. De komende tijd zal hij op verschillende locaties in Gelderland en Overijssel te zien zijn: organisaties kunnen de daarvoor benodigde materialen bestellen bij de VR Bioscoop van producent Ubuntu-Media.
https://ubuntu-media.com/vr-bioscoop/
De film is niet het enige resultaat van het Hanzejaar waar je je kon onderdompelen in de middeleeuwen. Het Middeleeuwse festijn in Deventer, met onder andere oude ambachten en muziek, trok wel 4000 bezoekers, en de Hanze Experience, die in de Oude Mariakerk van Deventer een introductie bood op de Hanze en het startpunt was voor alle Hanze-activiteiten in Deventer, meer dan 10.000 bezoekers.
In de tentoonstelling Hanze steenrijk. Een tijdreis met modellen van LEGO® stenen stapte je in het Stedelijk Museum Kampen en de Voormalige Synagoge in Kampen een wereld binnen gemaakt van LEGO® stenen, bestaande uit o.a. pakhuizen, grote en kleine schepen in een haven en het Lübecker raadhuis waar veel algemene Hanzedagen plaatsvonden – vergaderingen van stadsbestuurders uit het gehele gebied met Hanzesteden. De tentoonstelling is ontwikkeld door het Europese Hanzemuseum in Lübeck. Verschillende musea zorgden voor een extra tentoonstelling waarin de Hanzegeschiedenis van de stad extra aandacht kreeg. Zo was er in Deventer de tentoonstelling Hanzestad Deventer: handelen in Europa in Museum De Waag in samenwerking met Archeologie Deventer en het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten Overijssel, in Hasselt de expositie Hasselt van Hanze tot Hannekemaaiers, De H van Hanzestad Harderwijk was gratis te bezoeken in Stadsmuseum Harderwijk en in Zutphen was de tentoonstelling Hertog en de Hanze te zien in het Stedelijk Museum Zutphen, met aanvullende mini-tentoonstellingen in de Broederenkerk, de Sint-Janskerk, De Burgerzaal, de Walburgiskerk en in ’t Warnshuus in Warnsveld. Bovendien was er in Zwolle het Panorama Hanze, een virtuele tijdreis in middeleeuws Zwolle in het Academiehuis.
Historische verenigingen grepen natuurlijk de gelegenheid aan om lezingen te organiseren over het thema en ook het jaarlijkse Middeleeuwensymposium in Zutphen had in juni 2023 als thema ‘De Hanze – handel, communicatie en conflict’. Bij Collectie Overijssel werd onderzoek gedaan door Ester Zoomer en Christian Manger naar de bronnen die zich in de archieven van Zwolle en Deventer bevinden. Zij presenteerden hun resultaten onder andere tijdens een Hanzesymposium in Zwolle.
Mocht u een tikje weemoedig worden van alle mooie tentoonstellingen en lezingen die inmiddels afgelopen zijn, dan zijn er gelukkig ook nog een heel aantal resultaten waar u nog steeds van kunt genieten. Er verschenen meerdere artikelen; sommigen daarvan vloeiden voort uit een lezing ter ere van het Hanzejaar. In het Vittepraetje, kwartaalblad van de historische vereniging Herderewich, verscheen een bijdrage van John Wetzels en Anita Raaphorst toegespitst op Harderwijk. Verder valt op dat er vooral in Zutphen driftig gepend is. Zo verschijnt binnenkort Hanzestad Zutphen met een inleiding van Hanno Brand ‘Zutphen: een Gelderse IJsselstad in de Hanze’, en artikelen van Jeroen F. Benders ‘Zutphense Oostzeevaarders in Wismar’ en ‘De familie Op de Korenmarkt tussen Rijn en Oostzee’, Rob Kammeler ‘Hanzesteden onder elkaar’ en Diederik Rijs ‘Zeerover wordt brave Hanzestadburger’. In OER Cultuurhistorisch Tijdschrift voor Achterhoek en Liemers Nr. 50 (december 2023) vertelde Davy Kastelein over het leven van de middeleeuwse zeerover Splinter Loeff die in Zutphen een gewoon burgerbestaan probeerde op te bouwen, en in Nr. 51 (maart 2024) verscheen van Maartje A.B. het artikel ‘Op reis naar een Hanzedag’. Erfgoedmagazine Zutphense Pracht nr. 23 stond ook in het teken van de Hanze met bijdragen van Hanno Brand over wat de Hanze nou eigenlijk was, bouwhistoricus Jeroen Krijnen die laat zien welke huizen nog aan de Hanze herinneren, en stadsarcheoloog Michel Groothedde die enkele typische voorwerken uit die tijd uitlicht.
Zutphense Pracht nr. 23, inhoud: https://www.zutphensepracht.nl/vorige-uitgaves
Vittepraetje: http://www.herderewich.nl/herderewich_vittepraetje.html
Voor wie liever luistert dan leest is er ook goed nieuws: de podcast De zeerover van Luuk de Jong, over de dubieuze praktijken van Splinter Loeff omstreeks 1450, is nog steeds te beluisteren via Spotify en YouTube. Deze podcast werd geproduceerd in opdracht van Erfgoedcentrum Zutphen. Op Spotify kun je ook het Hanze Hoorspel nog terugluisteren dat gemaakt werd door het Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe, dat de archieven beheert van Hanzesteden Harderwijk en Elburg. In zes afleveringen komen de hoogte- en dieptepunten van de Hanze aan bod aan de hand van historische personages. Voor wie zich graag nog verder verdiept, zijn er ook achtergrondartikelen bij dit hoorspel te lezen op de website van het Streekarchivariaat.
Achtergrondartikelen SNWV: https://snwv.nl/nieuws/nieuwsoverzicht?start=36
In de Atlas van negen Hanzesteden brengen Paul Brood, Frank Inklaar, Michel Groothedde, Ewout van der Horst en Harry Stalknecht veel informatie samen over de Hanzegeschiedenis van Doesburg, Zutphen, Deventer, Hattem, Zwolle, Hasselt, Kampen, Elburg en Harderwijk. De teksten zijn verrijkt door heel veel mooie afbeeldingen en kaarten op groot formaat. Vanuit Deventer verscheen het boek Waarom krijg je op een koggeschip altijd natte voeten? Hierin ontrafelen Harry Webers, Geerle van der Wijk, Clemens Hogenstijn en René Berends veertig mysteries over Deventer en de Hanze, zoals ‘Komt de Deventer handelsgeest uit het Kontor in Bergen?’ en ‘Waarom zou Geert Grote een goede lijsttrekker zijn?’
In de Bourgonjetoren in Zutphen is een permanente tentoonstelling ingericht over Zutphen in de Hanzetijd: De Hanzeaat. Hier heeft onder andere de indrukwekkende maquette van Constant Willems een plek gekregen, die tot in detail het Zutphen van 1485 laat zien.
De Hanzeaat: https://www.hanzeaat.nl/
Ook in de toekomst mogen we nog heel wat Hanzeverhalen verwachten. In aanloop op de internationale Hanzedagen die in 2030 in Zwolle georganiseerd worden, en in 2031 in Harderwijk, wordt onder andere nagedacht over de vestiging van een permanent Hanzemuseum in Kampen.
